در قسمت اول نوشتیم که وهابیون در شبهات خود بر این باورند که: «در قرآن و سنت دلیلی برای "خمس بر درآمد" وجود ندارد!». در قسمت پیش «پاسخ نقضی» بر این شبهه را آوردیم. اینک در این مقاله این شبهه را به شکل تفصیلی از دیدگاه قرآن و سنت بررسی می‏نماییم.
 

 1ـ انفاق مستحب 2ـ انفاق واجب

انفاق مستحب حد و اندازۀ خاصی ندارد بلکه آنچه برای انسان امکان داشته باشد هر چند به اندازۀ یک دانۀ خرما باشد که از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است. در این‏باره آیات و روایات فراوانی وجود دارد.

اما انفاق واجب که در قرآن از آن با عنوان زکات و خمس یاد شده است، دارای شرایط خاصی است هر چند در قرآن به آن شرایط اشاره نشده است و به صورت کلی در پرداخت آن توصیه فرموده است ولیکن در روایات به طور مفصل به خصوصیات و شرایط زکات و خمس اشاره شده است. پیش از پرداختن به این بحث ابتدا به تعریف زکات و خمس اشاره می‏کنیم:

     زکات و خمس عبارت است از حق مالی که خداوند بر اموال خاصی واجب کرده است تا مالک آن را پرداخت نماید. البته مصرف هریک از زکات و خمس متفاوت می‏باشد؛ زیرا زکات و صدقه بر بنی هاشم (سادات) حرام می‏باشد. از این‏رو در قبال حرمت زکات بر آنان خداوند خمس را قرار داده است. بدین جهت در روایات فلسفۀ خمس را حرمت صدقه بر بنی هاشم (سادات) یاد کرده است.

     امام صادق علیه السلام می‏فرماید: «خدایی که جز او خدایی نیست، وقتی صدقه را بر ما حرام کرد، حکم خمس را نازل فرمود تا در قبال حرمت صدقه بر ما خمس حلال باشد. (وسایل الشیعه، کتاب الخمس، ج6، ص337)  

قرآن کریم دربارۀ خمس می‏فرماید: «واعلموا أنما غنمتم من شيءفأن لله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل... » (سورۀ انفال، آیۀ41)   

      «بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا و برای پیامبر و برای نزدیکان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه، از بنی هاشم است.»

     در این آیه به صراحت می‏فرماید: آنچه از اموال به صورت غنیمت به دست آوردید، یک پنجم آن را برای خدا و رسول و تزدیکان آن حضرت اختصاص دهید.

 

چند پرسش از منکران خمس بر درآمد

پیش از تبیین تحلیل مسألۀ خمس و مطالب مربوط به آن، چند نکتۀ مهم را با عنوان پرسش، از نویسندگان وهابی که بر خمس اشکال وارد کرده‏اند، مطرح می‏کنیم تا زمینۀ بهتری برای پاسخ به اشکالات آنان آماده شود:

 

1. شما می‏گویید در رابطه با خمس بر درآمد در قرآن و سنت دلیلی وجود ندارد. سؤال این است که همین مطلب را دربارۀ زکات بر درآمدها و سود بر سرمایه‏های تجاری و غیر‏تجاری که شما آن را واجب می‏دانید، مطرح می‏کنیم؛ شما به چه دلیل مردم را ملزم می‏کنید که باید زکات سرمایه‏های تجاری را پرداخت کنند؟

در کجای قرآن و سنت آمده است که زکات سرمایه‏های تجاری واجب است؟

در حالی که در روایاتی که خود شما هم آن را پذیرفته‏اید، آمده که رسول خدا صلوات الله علیه و آله عُشر و یک دهم گندم، جو، خرما و کشمش را واجب کرده است، چنانکه ابن قدامه در کتاب المغنی دو روایت ذکر می‏کند.

در روایتی به نقل از ابو موسی و معاذ آمده است که:

«رسول خدا صلوات الله علیه و آله ما را به یمن فرستاد و دستور فرمود که صدقه را جز از چهار چیز اخذ نکنید: گندم، جو، خرما و کشمش.»